چندی پیش خبری روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت با این مضمون که مشاور عالی وزیر آموزش و پرورش کاهش سن بزهکاری و افزایش استفاده از مواد مخدر در میان نوجوانان و جوانان را نگران‌کننده عنوان کرد. البته آمارهای ستاد مبارزه با مواد مخدر هم تأییدی بر این ادعا است.
به‌گزارش «ایران» بر اساس آمارها یک درصد دانشآموزان، حداقل یک بار مواد مخدر مصرف کرده‌اند و به گفته کارشناسان سن مصرف اعتیاد به 14 سال رسیده است. نرگس ملک‌زاده کارشناس تعلیم و تربیت با اشاره به تحقیقاتی درباره ارتباط دختران و پسران در سن زیر ۱۸ سال می‌گوید: زمان و سن شروع این ارتباطات، به دوران راهنمایی تحصیلی (دوره اول متوسطه) کاهش یافته و ۴۰ درصد دانشآموزان، رابطه کلامی با جنس مخالف را از ۱۴ سالگی آغاز کرده‌اند و بعضاً از ارتباط عاطفی به رابطه خارج از عرف گسترش پیدا کرده است.
همچنین آن‌طور که آمارهای وزارت آموزش و پرورش از دانشآموزان تهرانی می‌گوید در حال حاضر رفتارهای پرخطر در میان پسران در مقطع متوسطه اول ۱۹.۷ درصد و خشم بالا در میان دختران ۱۹.۶ درصد است که این ارقام نشان می‌دهد وضعیت خوب نیست. علاوه بر این به گفته مسئولان وزارت آموزش و پرورش، ترویج آسیب‌های اجتماعی در مناطق محروم و مرزی بسیار بیشتر از مناطق مرکزی کشور است و این موضوع ناشی از ترانزیت مواد مخدر از مرزهای شرقی و مواد الکلی در مرزهای غربی کشور است.
براساس تحقیق‌های صورت گرفته در این وزارتخانه، انحرافات اخلاقی، خشونت، خودکشی، دخانیات و بزهکاری به ترتیب بیشترین موارد آسیب‌های اجتماعی را تشکیل می‌دهد و استان‌های خوزستان و خراسان رضوی بیشترین دانشآموز در معرض خطر را دارد. همچنین معضل تیغ زنی، «خون بازی یا خودزنی» را هم باید به این موارد اضافه کرد.
کارشناسان تعلیم و تربیت بر این باورند که وزارت آموزش و پرورش برنامه‌ای جامع برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در بین دانشآموزان ندارد. البته آنها معتقدند که کمبود مشاور لازم در مدارس موجب شده تا دانشآموزان نتوانند درباره مهمترین مسائل خود با کسی مشورت کنند. این درحالی است که مشاوران مدارس هم این موضوع را تأیید میکنند و می‌گویند اندک مشاورانی که در مقاطع تحصیلی متوسطه اول حضور دارند هم باید‌ها و نباید‌های بسیاری در مدرسه دارند.
موسوی مشاور مدرسه در این باره می‌گوید: مدیران مدارس اجازه مطرح کردن موضوعات پر خطر را به ما نمی‌دهند. دانشآموزان بسیار کنجکاوند و از مشاور می‌خواهند درباره مباحث مختلف اطلاع پیدا کنند اما این موارد موضوعات ممنوعه در مدارس هستند. اگر آموزش و پرورش دست مدیران را باز می‌گذاشت و اجازه می‌داد که ما درباره خطرات اعتیاد و ارتباط با جنس مخالف با دانشآموزان راحت‌تر صحبت کنیم به طور قطع این مشکلات پیش نمی‌آمد.
وی تأکید میکند: سال گذشته یک دانشآموز دختر با پسری در ارتباط بود و مدیر مدرسه به‌خاطر سختگیری‌هایی که داشت اجازه مطرح شدن مشکل دانشآموز را نمی‌داد که همین مسأله موجب خودکشی دانشآموز شد، اگر بتوانیم در مدارس وضعیت روشن تری از مشاوران داشته باشیم و دانشآموزان به مشاوران اعتماد کنند ما می‌توانیم جلوی بسیاری از آسیب‌های اجتماعی را در مداس بگیریم.محمدی هم از مشاوران مدرسه دخترانه در این باره معتقد است: دانشآموزان فکر میکنند ما جاسوس بین آنها و مدیر هستیم. البته معلم پرورشی وقتی می‌بیند ما با دانشآموز ارتباط گرفته‌ایم سریع می‌خواهد مشکل دانشآموز را بفهمد و اگر مقاومتی انجام دهیم با مدیر مطرح میکند برای همین دانشآموزان اصلاً حرفی برای ما ندارند.
ترسیم نیمرخ روانی -اجتماعی دانشآموزان
مسئولان وزارت آموزش‌وپرورش معتقدند برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی طرح‌های مختلفی در دست اجرا دارند اما آنچه که در گفت‌و‌گو با دانشآموزان و معلمان به آن می‌رسیم، توزیع چند دفترچه یا بروشور در برخی از مدارس برای آگاه‌سازی دانشآموزان از تهدیدات اجتماعی است؛ راهکارهایی که در مهار روند رو به رشد آسیب‌های اجتماعی راه به جایی نخواهد برد. مدیرکل مشاوره و امور تربیتی وزارت آموزش و پرورش درباره بی‌برنامگی این وزارتخانه در کنترل آسیب‌ها می‌گوید:این موضوع کم لطفی است. حوزه آسیب‌های اجتماعی بسیار گسترده است. دست مشاوران در این حوزه در مدارس باز نیست علاوه بر این آسیب‌های اجتماعی یک حوزه چند بخشی است. با توجه به کمبود مشاورانی که داریم من فکر می‌کنم باز هم بسیار خوب عمل کردیم. مشاوران ما در مدارس آزمون‌های مختلفی را انجام میدهند تا هم به نیمرخ روانی- اجتماعی دانشآموزان دست پیدا کنند و هم برای پیشگیری کارهای لازم را انجام دهند. باید بگویم بیش از ۹۰ درصد مشاوران ما آموزش دیده هستند. بالغ بر ۶۰ درصد مشاوران ما دارای مدرک فوق لیسانس و دکتری هستند.مسعود شکوهی با تأکید بر اینکه هم‌اکنون 30 هزار نیروی مشاور در مدارس کم داریم، می‌افزاید:در این بخش بسیار نیرو کم داریم این موضوع را بارها اعلام کردیم اما متأسفانه پاسخی دریافت نکردیم. شما دقت کنید به ازای هر ۱۵ دانشآموز یک ساعت مشاوره در مدارس ارائه میشود.به گفته او تعداد نیروی انسانی مشاور در دوره ابتدایی هزار و 100 نفر، دوره متوسطه اول 8 هزار و 414 نفر، دوره متوسطه دوم 2 هزار و 909 نفر است.
شکوهی درباره طرح‌های این وزارتخانه در سال تحصیلی جدید برای کنترل آسیب‌های اجتماعی دانشآموزان می‌گوید: آزمون غربالگری روانی و اجتماعی دانشآموزان با هدف دستیابی به نقشه خطرپذیری و ترسیم نیم رخ روانی اجتماعی دانشآموزان اجرایی خواهد شد .این برنامه برای افزایش سلامت جسمی و روحی دانش آموزان در همه مقاطع تحصیلی اجرا خواهد شد تا بتوانیم نقشه خطرپذیری مدرسه، منطقه و استان‌ها را در مقاطع بویژه مقطع اول متوسطه پیدا کنیم. همچنین اجرای این طرح کمک میکند تا برنامه مداخله و پیشگیرانه در سطح خرد و کلان داشته باشیم.وی با اشاره به اینکه طرح توانمندسازی روانی -اجتماعی دانشآموزان هم در حال اجراست، اظهار میکند: اجرای طرح توانمندسازی روانی- اجتماعی این طرح جهت بسط، تعمیم و گسترش توانمندیهای دانشآموزان در زمینه‌های مختلف تحصیلی و روانی – رفتاری با افزایش ضریب هوشمندی در تنظیم روابط اجتماعی و اجتناب از بروز رفتارهای کاهنده و ایستایی آورنده در فعالیتهای مدرسه اجرا میشود که اهداف اصلی آن ارتقای سلامت روان، خود کارآمدی، امید، خوش بینی ، بهزیستی روانی و اجتماعی دانشآموزان دوره متوسطه اول است.
شکوهی به طرح همیار مشاور در مدارس اشاره میکند و می‌گوید: این طرح جهت تقویت توانمندیهای فردی، اجتماعی، ارتباطی، ترویج فرهنگ راهنمایی ومشاوره، کمک به رشد سازگاری فردی و اجتماعی دانشآموزان دوره اول متوسطه، تقویت حس مسئولیت‌پذیری و ترویج فرهنگ مشارکت‌پذیری و مشارکت‌جویی آنان انجام میشود. در این طرح از هر کلاس یک همیار انتخاب و آموزش داده میشود.
شکوهی طراحی و استقرار نظام راهنمایی و مشاوره را در تمامی دوره‌های تحصیلی مهم توصیف میکند و اظهار میکند: اگر بخواهیم در زمینه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در مدارس موفق عمل کنیم باید نظام مشاوره را از دوره ابتدایی تا سال 12 در تمامی مدارس مستقر کنیم. به همین منظور ایجاد و راه‌اندازی نظام راهنمایی و مشاوره و ارائه خدمات مشاوره‌ای در تمامی سطوح را در دستور کار قرار داده‌ایم. همچنین شیوه‌نامه مدیریت فوریت‌های روانی- اجتماعی دانشآموزان را مطرح کردیم. این شیوه نامه به منظور ظرفیت‌سازی و گسترش هماهنگی‌ها جهت رصد، مداخله و ارائه خدمات بموقع و مؤثر در رفتارهای پرخطر و رویدادهای ناگوار تهدیدکننده دانشآموزان در کل کشور بر اساس تفاهمنامه همکاری به‌منظور پیشگیری از آسیب‌های روانی - اجتماعی و مداخله مؤثر، تدوین شده است.
